Mumia i Faraon

by A. 13:53 0 komentarze historia

Ze starożytnym Egiptem sprawa ma się tak, że często ze wszystkich starożytnych cywilizacji wydaje się nam najbardziej atrakcyjny. Jasne, Grecy i Rzymianie też mieli swoich bogów, wielkie budowle, warte uwagi jak piramidy czy sfinks. Ale kiedy przechodzimy do nauki o nich, wszystko staje się od razu takie... dojrzałe. Bogowie w Egipcie owiani są tajemnicą, mają głowy zwierząt. Ucząc się w szkole greckiej mitologii słyszymy głównie o gniewie Zeusa. Na temat piramid powstają wręcz teorie spiskowe, nie możemy zrozumieć, jak ludzkie ręce je wzniosły. Mówiąc o Koloseum lub świątyni Apolla słyszymy dokładne wyjaśnienia, jaki ma to związek z kulturą, jak narodził się pomysł.
Egipt zatem zdaje się być najbardziej magiczny, nieodkryty. Po części dlatego, że trochę tak jest. Przede wszystkim jednak z tego powodu, że podczas gdy Grecji poświęcony jest cały dział, o tematyce Egiptu przeprowadza się jedną/dwie lekcje. Ponieważ jest dla nas bardziej odległy, nie wpłynął tak bardzo na naszą kulturę. Potem w niektórych podręcznikach przewija się temat Kleopatry i jej brata, przy okazji rzymskich triumwiratów i to tyle. Często nawet umyka nam, jak to się stało, że nastąpił upadek tak wielkiej cywilizacji - ten temat też ginie gdzieś wśród większych wojen i podbojów.

Dlatego jeśli nie mieliście okazji lub czasu zgłębić tematu, a pamiętacie, że Thot fascynował was już w podstawówce (czy wy też oglądaliście ten animowany serial Papirus w telewizji polskiej, wiele lat temu?), zapraszam do lektury.

Na dobry początek, nawiasem mówiąc:

https://youtu.be/f0cxEJgYmbE

Zacznijmy może od mitologii. Grecką każdy zna, egipską - niekoniecznie.
Na początku warto wspomnieć, że chociaż uczymy się, że Ozyrys to ten "dobry" bóg od życia i świata zmarłych, Horus był jego "dobrym" synem, Seth "złym" bratem (dosłownie, utożsamianym ze wszystkim, co złe), Izyda była opiekunką małżeństw, Thot zaś miał być bogiem wiedzy, to przekazy historyczne bywają sprzeczne, zwłaszcza te z okresu Starego Państwa.
Egipt był podzielony na Dolną i Górną Cywilizację i na początku w obu istnieli bogowie lokalni, od których później wzięły się bóstwa takie jak Ozyrys. Bywało i tak, że człowiek poprzez swoje dokonania uznawany był dosłownie za bóstwo (tak jak faraon miał być potomkiem bogów, bogiem, lub być przez nich zesłanym) i to od niego wzięła się któraś z najwyższych istot.
Jednym z najbardziej znanych, najważniejszych mitów jest... oczywiście, ten o narodzinach Ozyrysa oraz jego brata, Setha i sióstr, Izydy i Neftydy. Ich rodzicami mieli być Geb (Ziemia) i Nut (Niebo; brzmi znajomo, prawda?). Rodzeństwo zawarło między sobą małżeństwa. Naturalnie Set zazdrościł bratu, sprawiedliwemu władcy, i zawiązał przeciw niemu spisek. Po nieudanych próbach Ozyrys wreszcie położył się w skrzyni-pułapce i został zabity. Izyda, wiedząc, ze jej moc może przywrócić brata do życia, próbowała zrobić to potajemnie, lecz Set rozpoznał ciało brata i poćwiartował je na kilkanaście części. Izyda zbierała je po całym świecie, niestety nie mogła już przywrócić ukochanego do świata żywych. Horus pokonał wuja, lecz Izyda wypuściła go na wolność - rozgniewany syn strącił jej z głowy koronę, po czym Thot w zamian podarował jej hełm, z którym bywa przedstawiana. Walki z Sethem trwały dalej, aż wreszcie sam wycofał się do krain ciemności. Stąd Horus ukazywany jest jako wschodzące słońce, Ozyrys zaś jako zachodzące, przegrywające z mrokiem.
Warto wiedzieć, że nawet w Rzymie powstawały świątynie Izydy, wcześniej zaś, w Grecji, utożsamiano ją najczęściej z Artemidą.
Nie wolno nam nie wspomnieć o bogu Re i jego magicznej łodzi, która miała być drogą po śmierci. Następnie zmarły był poddawany próbie boga Anubisa - ciężar jego serca porównywano z ciężarem pióra bogini Maat. Jeśli wynik okazał się korzystny, dusza prowadzona była do krainy Ozyrysa.
Na koniec, kiedy Egipt znalazł się pod helleńskimi wpływami, pozostała triada - Ozyrys, Izyda, Horus oraz ich wróg, Set. Jak już jednak wiemy, Ozyrys i Horus scalali się w jedno. Takie były początki monoteizmu egipskiego.

Z każdego filmu, nawet animowanego czy podręcznika, dowiemy się, że dla Egipcjan dusza istniała także po śmierci, stąd w grobowcach tyle skarbów i zapisków, które miały pomóc zmarłemu w drodze. Ich wiara różniła się jednak od, nie szukając daleko, chrześcijańskiej: ciało było w tym procesie niezwykle istotne, należało je zabalsamować.
Niestety, proces, który w dzieciństwie może wydawać się nam niezwykle intrygujący, miał też gorsze strony. Grając w grę komputerową, w której musimy uciekać przed Mumią, nie zastanawiamy się przecież nad tym, jak dokładnie powstała.
Z ciała trzeba było pozbyć się wnętrzności. Już wtedy robiono lewatywę, by je rozpuścić, lub wyjmowano je po zrobieniu w brzuchu otworu. Serce wyjmowano poprzez nacięcie z lewej strony klatki piersiowej, jednak po mumifikacji wkładano je z powrotem.
Ciało nacierano naturalną sodą, nefronem, aby pozbawić je wody, a następnie olejem i żywicą. Jednak wbrew pozorom nie była to taka dobra konserwacja i nie wystarczyłaby na wieczne życie pozagrobowe, jakie mieli wieść zmarli. Do dzisiaj nie zachowało się zbyt wiele mumii, a jeśli już, to w nie najlepszym stanie.


Jakie było dokładne położenie Egiptu? Od wschodu i północy graniczył z morzami, odpowiednio Czerwonym i Śródziemnym. Na południu z Nubią, dzisiejszym Sudanem, na zachodzie zaś z Pustynią Libijską.
Wspomniałam już o podziale Egiptu na Dolny (deltę) i Górny (dolinę Nilu). Faraon mógł mieć władzę na obu terenach jednocześnie, lub tylko na jednym. Rozpoznać możemy to po jego koronie. Biała oznaczała Egipt Górny, Czerwona Dolny.


Cywilizacja starożytnego Egiptu kryje także wiele ciekawostek. Faraon nigdy nie mógł pokazać się z odkrytymi włosami (nie musiał nosić korony, wystarczała chusta), kobiety zaś nosiły peruki z charakterystycznymi stożkami, które uwalniały przyjemny zapach podczas topnienia. Makijaż stosowały nie tylko kobiety, ale również mężczyźni, a barwniki pozyskiwano między innymi z ołowiu. To Egipcjanie odkryli liczbę Pi i podali jedno z jej pierwszych przybliżeń. To tam pojawiły się pierwsze gry zespołowe. Kobiety w kwestii prawa były równe mężczyznom.

Oczywiście w starożytnym Egipcie istniała hierarchia, którą przedstawia rysunek.

Jeśli chodzi o same piramidy, te owiane są przeróżnymi legendami, niektórzy łączą ich budowę z samą Atlantydą opisaną przez Platona, od której mieszkańców Egipcjanie mieli pojąć tajemną sztukę wznoszenia budowli.
Nie wszystkie piramidy to ostrosłupy. Były i złamane, źle obliczone, czy schodkowe.
Bardzo ciekawym tematem do dyskusji jest fakt, że w różnych częściach świata odnaleziono podobne budowle, chociaż ludzie w tamtych czasach nie mieli rozwiniętej komunikacji. Może w Chinach, na Wyspach Kanaryjskich, we Włoszech, Iraku, Peru czy Sudanie/Nubii nie znaleziono identycznych ostrosłupów, ale już piramidy schodkowe jak najbardziej. Przekazy ustne, rysunki, a może... Atlantyda i jej mieszkańcy, rozrzuceni po całym świecie? Ciekawa jest nawet jedna z polskich budowli, którą przedstawia zdjęcie.
Oczywiście najbardziej znane są piramidy z Gizy, kolejno Cheopsa, Chefrena i Mykerinosa. Oczywiście były to grobowce, jednak często wiąże się je z tajemnym oddziaływaniem czy szczególnymi punktami względem, na przykład, położenia gwiazd.
Niestety, w naszych czasach piramidy nie zawsze robią kolosalne wrażenie. Stając przy niektórych mamy za sobą ulice lub miasta.


W 332 r.p.n.e. do Egiptu, bez walki, wkroczył Aleksander Wielki i otworzył tak zwaną "epokę grecką". Jeszcze wcześniej, około 400 r.p.n.e., Egipt podbili Persowie. Osłabła władza centralna, choć Egipt wciąż był potęgą gospodarczą. Jednak dynastyczne konflikty wykorzystał rosnący w siłę Rzym. Po śmierci Kleopatry, jej romansach z Juliuszem Cezarem i Markiem Antoniuszem w trakcie dwóch triumwiratów, Oktawian August przyłączył Egipt do Imperium Rzymskiego. Tak naprawdę to nie Rzym zniszczył starożytny Egipt, lecz... chrześcijaństwo, które położyło kres bogatej kulturze tej cywilizacji. Umowną datą upadku Egiptu jest rok 395, czyli moment podziału Rzymu. Egipt znalazł się w sferze Bizancjum.
Egipt osłabiły nie tylko konflikty wraz z ich skutkami, czyli rozpadem na małe państewka, ale również gwałtowne zmiany klimatu.